ความรับผิดชอบต่อสังคม

บทบาทหน้าที่และความรับผิดชอบต่อสังคม หมายถึง การที่บุคคลมีบทบาทหน้าที่ และความรับผิดชอบต่อบุคคลอื่นที่เกี่ยวข้อง และอยู่รอบตัวในชีวิตของตน อันได้แก่ ครอบครัว เพื่อน ครูอาจารย์ เป็นต้น ทั้งนี้เพราะมนุษย์อยู่คนเดียวไม่ได้จำเป็นต้องอยู่ร่วมกับผู้อื่น มีการพึ่งพาอาศัยกันมีการช่วยเหลือกัน ดังนั้นแต่ละบุคคลจึงจำเป็นต้องมีบทบาทหน้าที่ และความรับผิดชอบต่อกันอย่างเหมาะสม จึงจะทำให้การอยู่ร่วมกันนั้นเป็นไปได้ด้วยดีและเกิดสุขในการอยู่ร่วมกัน ซึ่งหลักที่ช่วยส่งเสริมการอยู่ร่วมกันด้วยดีนั้นได้แก่ ทิศ 6

1. ปุรัตถิมทิส ทิศเบื้องหน้า ได้แก่ บิดา มารดา :
   มารดาบิดาอนุเคราะห์บุตรธิดา ดังนี้ บุตรธิดาพึงบำรุงมารดาบิดา ดังนี้
   
• ห้ามปรามจากความชั่ว
  
• ให้ตั้งอยู่ในความดี
  
• ให้ศึกษาศิลปวิทยา
  
• หาคู่ครองที่สมควรให้
  
• มอบทรัพย์สมบัติให้ในโอกาสอันสมควร
2. ทักขิณทิสทิศเบื้องขวา ได้แก่ ครูอาจารย์ :
   ครูอาจารย์อนุเคราะห์ศิษย์ ดังนี้ ศิษย์พึงบำรุงครูอาจารย์ ดังนี้
   
• ฝึกฝนแนะนำให้เป็นคนดี
  
• สอนให้เข้าใจแจ่มแจ้ง
  
• สอนศิลปวิทยาให้สิ้นเชิง
  
• ยกย่องให้ปรากฏในหมู่เพื่อน
  
• สร้างเครื่องคุ้มกันภัยในสารทิศคือ สอนให้ศิษย์ปฏิบัติได้จริง นำวิชาไปเลี้ยงชีพทำการงานได้
  
3. ปัจฉิมทิส ทิศเบื้องหลัง ได้แก่ สามีภรรยา :
   สามีพึงบำรุงภรรยา ดังนี้ ภรรยาอนุเคราะห์สามี ดังนี้
   
• ยกย่องสมฐานะภรรยา
  
• ไม่ดูหมิ่น
  
• ไม่นอกใจ
  
• มอบความเป็นใหญ่ในงานบ้านให้
  
• หาเครื่องประดับมาให้เป็นของขวัญตามโอกาส
  
4. อุตตรทิส ทิศเบื้องซ้าย ได้แก่ มิตรสหาย :
   พึงบำรุงมิตรสหาย ดังนี้ มิตรสหายอนุเคราะห์ตอบ ดังนี้
   
• เผื่อแผ่แบ่งปัน
  
• พูดจามีน้ำใจ
  
• ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน
  
• มีตนเสมอร่วมสุขร่วมทุกข์ด้วย
  
• ซื่อสัตย์จริงใจต่อกัน
  
5. อุปริมทิส ทิศเบื้องบน ได้แก่ พระสงฆ์ สมณพราหมณ์ :
   คฤหัสถ์พึงบำรุงพระสงฆ์ ดังนี้ พระสงฆ์อนุเคราะห์คฤหัสถ์ ดังนี้
   
• จะทำสิ่งใดก็ทำด้วยเมตตา
  
• จะพูดสิ่งใดก็พูดด้วยเมตตา
  
• จะคิดสิ่งใด ก็คิดด้วยเมตตา
  
• ต้อนรับด้วยความเต็มใจ
  
• อุปถัมภ์ด้วยปัจจัย ๔
  
6. เหฏฐิมทิส ทิศเบื้องล่าง ได้แก่ ลูกจ้างกับนายจ้าง :
   นายจ้างพึงบำรุงลูกจ้างดังนี้ลูกจ้างอนุเคราะห์นายจ้างดังนี้

• จัดการงานให้ทำตามกำลังความสามารถ
  
• ให้ค่าจ้างรางวัลสมควรแก่งานและ ความเป็นอยู่
  
• จัดสวัสดิการดีมีช่วยรักษาพยาบาลในยามเจ็บไข้ เป็นต้น
  
• ได้ของแปลกๆ พิเศษมา ก็แบ่งปันให้
  
• ให้มีวันหยุดและพักผ่อนหย่อนใจตามโอกาส อันควร
  

คนดี ย่อมเป็นที่ยกย่องนับถือของคนทั่วไป เพราะอำนาจของความกตัญญูกตเวที ดังพระบาลีที่ว่า ความกตัญญูกตเวที เป็นเครื่องหมายของคนดี